२१६ प्रपंच टवाळ वृक्षाचें फळ
प्रपंच टवाळ वृक्षाचें फळ ।
उपटिलें मूळ कल्पनेचें ॥ १ ॥
गेली ते वासना निमाली भावना ।
चुकलें बंधना यमपाश ॥ २ ॥
उपजत मूळ खुंटलें तें जाळ ।
मायेचें पडळ हरपलें ॥ ३ ॥
निवृत्तिस्वानंद नित्यता आनंद ।
जग हा गोविन्द आम्हां पुरे ॥ ४ ॥
सरलार्थ:
हा प्रपंच खोटा असून फूल फळरहित केवळ झाडच आहे. त्याचे कल्पनामूळ उपटून टाकले आहे ॥१॥ त्या विषयीची वासना नाहिसी झाली व भावनाहि नष्ट झाली त्यामुळे यमपाशाचे-दोरांचे बंधन चुकले ॥२॥ त्याचे मूळ जाळ उगवण्याचे खुंटून गेले. मायेचा पडदाच दूर झाला ।।३।। स्वानदमग्न असलेला निवृत्ति नित्य आनंदात असून सर्व जग गोविंद दिसते. हेच आम्हाला पुरेसे आहे ।।४।।
भावार्थ:
शंके मुळे वाढणाऱ्या मायारुप प्रपंच वृक्षाचे अविद्या फळ आहे. पण मी शंकारुप प्रपंच मुळालाच उपटुन टाकले आहे. त्या मुळे इच्छारुप वासना गेली व प्रपंच निष्ठारुप भावना निमाली व यमराजाच्या फासबंधनातुन मुक्तता लाभली. मुळमायेचे उपजत पडल राहिले नाही त्यामुळे मायेचे मुळच उखडले गेले. निवृत्तिनाथ म्हणतात, जग हे गोविंद आहे हे स्विकारल्यामुळे आम्ही त्या योगे नित्य स्वानंद भोगत आहोत.